افزایش مقاومت پشه‌ها در امارات در برابر حشره‌کش‌های کلیدی
پژوهشگران دانشگاه امارات در العین اعلام کرده‌اند که پشه‌ها در این کشور نسبت به یک حشره‌کش کلیدی مقاوم شده‌اند.
به گزارش راوی، نتایج این پژوهش که در نشریه علمی Nature Scientific Reports منتشر شده و با حمایت مالی دانشگاه امارات و همکاری مرکز بهداشت عمومی ابوظبی انجام شده است، نشان می‌دهد که پشه‌ها به‌تدریج در برابر دلتامترین، یکی از حشره‌کش‌های اصلی، ایمنی پیدا کرده‌اند.
پشه‌ها ناقل بیماری‌های خطرناکی از جمله مالاریا هستند که طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت سالانه حدود ۶۰۰ هزار نفر را قربانی می‌کند.
پژوهش روی مقاومت پشه‌ها
این مطالعه توسط گروهی از محققان، از جمله امجد سید علی، دانشجوی تحصیلات تکمیلی، و به سرپرستی محمد الدیب، استاد حشره‌شناسی دانشگاه امارات، انجام شده است. در این تحقیق، تخم‌های پشه جمع‌آوری و در شرایط آزمایشگاهی پرورش داده شد. سپس دی‌ان‌ای (DNA) ۱۷۴ پشه بالغ استخراج و تجزیه‌وتحلیل شد.
پروفسور الدیب توضیح داد که با توجه به استفاده طولانی‌مدت از حشره‌کش‌ها در منطقه، او و همکارانش در مورد احتمال بروز مقاومت در پشه‌ها کنجکاو بودند.
وی گفت: «یافته‌های ما مطابق انتظارات بود، زیرا قرار گرفتن مداوم در معرض حشره‌کش‌ها فشار تکاملی بر جمعیت پشه‌ها وارد می‌کند و موجب توسعه مقاومت می‌شود.»
او هشدار داد که مقاومت پشه‌ها در برابر حشره‌کش‌ها، مدیریت و کنترل آن‌ها را دشوارتر می‌کند، جمعیتشان را افزایش می‌دهد و در نتیجه خطر انتقال بیماری‌ها را بیشتر می‌کند.
«در صورتی که این مقاومت به چندین نوع حشره‌کش گسترش یابد، گزینه‌های کنترل بسیار محدود می‌شود و پیشگیری از شیوع بیماری‌ها سخت‌تر خواهد شد.»
نقش جهش ژنتیکی در مقاومت پشه‌ها
در این پژوهش، محققان پشه خانه جنوبی (Culex quinquefasciatus) را بررسی کردند. این گونه در امارات عامل انتقال بیماری نیست اما در برخی کشورها تب نیل غربی را که می‌تواند کشنده باشد، منتقل می‌کند.
نتایج نشان داد که بیش از ۲۵ درصد پشه‌هایی که از تخم‌های جمع‌آوری‌شده از مناطق ساحلی ابوظبی پرورش یافته بودند، دارای دو نسخه از جهش ژنی بودند که آن‌ها را در برابر دلتامترین مقاوم می‌کرد.
در نمونه‌های نزدیک مرز عمان، ۱۴.۳ درصد از پشه‌ها دارای این جهش بودند، در حالی که در مناطق داخلی، این میزان ۶.۳ درصد گزارش شد. به طور کلی، ۱۸.۴ درصد از پشه‌های بررسی‌شده دارای این جهش مقاومتی بودند.
این پژوهش اولین مطالعه‌ای است که مقاومت پشه‌ها در برابر حشره‌کش‌ها را در امارات بررسی کرده است. با این حال، پروفسور الدیب و تیم او قبلاً مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها را در مگس‌های خانگی نیز شناسایی کرده بودند.
تأثیر حشره‌کش‌ها بر ایجاد جهش ژنتیکی
مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها معمولاً در اثر انتخاب طبیعی ایجاد می‌شود. زمانی که یک حشره‌کش در محیط استفاده می‌شود، پشه‌هایی که دارای جهش مقاومتی هستند، زنده می‌مانند و تولیدمثل می‌کنند، در حالی که پشه‌های حساس از بین می‌روند. این فرآیند باعث افزایش ژن‌های مقاوم در نسل‌های آینده شده و در نهایت حشره‌کش را بی‌اثر می‌کند.
در مورد پشه خانه جنوبی، جهش مقاومتی موجب تغییر در کانال‌های غشای سلولی عصبی می‌شود که مسئول عبور سدیم هستند. در پشه‌های حساس، حشره‌کش باعث باز ماندن این کانال‌ها، فلج شدن و در نهایت مرگ پشه می‌شود، اما در پشه‌های مقاوم، این مکانیسم دیگر کار نمی‌کند.
پیامدهای جهانی مقاومت پشه‌ها به حشره‌کش‌ها
در سایر نقاط جهان، مقاومت پشه‌ها در برابر حشره‌کش‌ها چالش‌های بزرگی در کنترل بیماری‌ها ایجاد کرده است.
پروفسور مارتین دانلی از مدرسه پزشکی گرمسیری لیورپول در بریتانیا، که روی عوامل ژنتیکی مؤثر بر مقاومت مطالعه می‌کند، گفت:
«مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها یکی از نگرانی‌های اصلی درباره کنترل مالاریا است. از سال ۲۰۱۵، روند کاهش موارد مالاریا در آفریقای جنوب صحرا متوقف شده است، که دلیل اصلی آن مقاومت دارویی و مقاومت در برابر حشره‌کش‌ها است.»
لزوم برنامه‌های نظارتی و استراتژی‌های کنترلی جدید
پروفسور الدیب تأکید کرد که برای مقابله مؤثر با مقاومت پشه‌ها در امارات، باید برنامه‌های پایش بلندمدت راه‌اندازی شود.
«این پژوهش گامی اولیه برای تدوین راهبردهای مدیریت مقاومت در کشور است.»
وی پیشنهاد کرد که برای کاهش مقاومت، استفاده از حشره‌کش‌ها باید به‌صورت چرخشی انجام شود، زیرا با توقف استفاده از یک نوع خاص، احتمال بازگشت حساسیت پشه‌ها به آن حشره‌کش افزایش می‌یابد.
بهترین راهکار، مدیریت تلفیقی آفات (IPM) است که شامل ترکیب چندین روش کنترل می‌شود، از جمله:
• معرفی شکارچیان طبیعی پشه‌ها مانند ماهی‌هایی که از لاروهای پشه تغذیه می‌کنند.
• استفاده از تله‌های پشه.
• اصلاح محیط برای کاهش محل‌های تخم‌گذاری پشه‌ها.
• بهبود بهداشت و مدیریت زباله‌ها برای کاهش زیستگاه‌های پشه.
تأثیر تغییرات اقلیمی بر گسترش بیماری‌های ناقل‌محور
هرچند پشه خانه جنوبی در حال حاضر ناقل بیماری در امارات محسوب نمی‌شود، اما این وضعیت ممکن است در آینده تغییر کند.
تغییرات اقلیمی می‌توانند دامنه جغرافیایی بیماری‌های ناقل‌محور را تغییر دهند، و باعث شوند که گونه‌هایی که قبلاً بی‌خطر تلقی می‌شدند، به تهدیدات جدید بهداشت عمومی تبدیل شوند.
پروفسور الدیب هشدار داد:
«با توجه به تغییرات محیطی و تغییر رفتار پشه‌ها در طول زمان، پایش مداوم ضروری است تا این گونه به تهدیدی برای سلامت عمومی در امارات تبدیل نشود.»
او همچنین اعلام کرد که گروه تحقیقاتی‌اش قصد دارد روند مقاومت در گونه‌های مختلف پشه را طی زمان بررسی کند و روش‌های جایگزین کنترل پشه‌ها را مطالعه نماید.
«در صورت تأمین بودجه، ما تحقیقات بیشتری برای تدوین سیاست‌های علمی و مبتنی بر شواهد برای مدیریت جمعیت پشه‌ها در امارات انجام خواهیم داد.»